De réir miotaseolaíocht na nGael, ba rí na nUladh é Fearghas mac Léite (Sean-Ghaeilge Fergus mac Léti).

Teimpléad:WD Bosca Sonraí CarachtarFearghas mac Léite
Cineálcarachtar miotasach Cuir in eagar ar Wikidata
Dáta
Inscnefireann Cuir in eagar ar Wikidata
"Fergus goes down into the lake", léaráid le Stephen Reid in The High Deeds of Finn (1910) le T. W. Rolleston

Ní fios go cinnte a áit sa chroineolaíocht dhúchais. De réir roinnt foinsí, ba chomhaoiseach é le Ard-Rí Conn Cétchathach,[1] de réir eile le Lugaid Luaigne, Congal Cláiringnech, Dui Dallta Dedad agus Fachtna Fáthach.[2]

Sna scéalta

cuir in eagar

De réir an scéil Caithréim Conghail Cláiringhnigh, agus Lughaidh Luaighne ina Ard-Rí na hÉireann, bhí Fearghas i réim i ndeisceart Cúige Uladh agus Congal Cláiringnech sa tuaisceart. Níor mhian beirt ríthe leis na hUlaidh, mar sin d'iarradh ar an ardrí a bhreithiúnas a thabhairt ar an rogha dóibh. Thogh Lugaidh Fearghas, agus rinne cleamhnas lena iníon Fionnabhair. Níor ghlac Congal leis an gcinneadh agus d'fhógair sé cogadh. Tar éis dó teipthe Fearghas a chur dá choróin, rinne sé ionsaí ar Theamhair agus chloígh sé Lugaidh agus bhain a chrann de sa chath. Lonnaigh sé é féin mar Ard-Rí, bhris sé Fearghas as a ríogacht, agus chuir a dheartháir féin, Ross Ruadh ina áit. I rith ré Fhachtna Fáthaigh, maraíodh Ross i gCath Loch Feabhail, agus rinneadh rí na nUladh arís d'Fhearghas.

Sa seanscéal Saga of Fergus mac Léti, bhuail sé le he encounters síoraí uisce darbh ainm lúchorpáin nó "coirp bheaga"; meastar gurb é seo ar cheann de na tagairtí is luaite do leipreacháin.[1][3] Rinne na síofraí iarracht Fearghas a tharraingt isteach san fharraige, ach dhúisigh an t-uisce fuar é agus rug sé orthu. Mar mhalairt ar a saoirse, dheonaigh na síofraí trí mhian dó. Thogh Fearghas an cumas annála faoin uisce, a bhí i bhfeidhm chuile áit de bharr geise ach i Loch Rudhraí (Dún Droma, Contae an Dúin). Rinne sé iarracht snámh ann mar sin féin, agus bhuail le hollphéist mhara darbh ainm Muirdris, agus bhí strainc eagla ar a aghaidh go deo ina dhiaidh. De ghnáth, bhainfeadh an ríogacht de leis a leithéid de mhíghnaoi, ach níor mhian leis na hUlaidh é a chur as. Cuireadh cosc ar scátháin ina láthair, nára gcuire le fios dó faoi. Seacht mbliana ina dhiaidh, lách sé cailín aimsire, a nocht an fhírinne dó matt chúiteamh. D'fhill Fearghas go Loch Rudhraí ag lorg na hollphéiste, agus mharaigh sé í tar éis catha dhá lá a thiontaigh an fharraige fuildhearg. Fuair sé bás féin le teann corthachta.

Measann áirithe gurb ionann é agus Fergus mac Róich na Rúraíochta, de bharr a ríogacht na nUladh, a ghaoil leis an gclaíomh Caladbolg agus a bháis in uisce,[4] cé bhfuil siad beirt ann mar naimhde dá scéal Caithréim Conghail Cláiringhnigh.

  • Koch, John T. (2006). "Celtic Culture: A Historical Encyclopedia". ABC-CLIO. 
  • MacKillop, James (1998). "Dictionary of Celtic Mythology". Oxford University Press. 
  1. 1.0 1.1 D. A. Binchy (eag. agus aistr.), "The Saga of Fergus mac Léti", Ériu 16, 1952, ll. 33-48
  2. Patrick M. MacSweeney (eag. agus aistr.), Caithréim Conghail Cláiringhnigh, Irish Texts Society, Vol V, 1904.
  3. Koch, lch. 1059; 1200.
  4. MacKillop, ll. 190-191