Ríthe na nUladh

Ríthe as Cúige Uladh ab ea Rí na nUladh (Sean-Ghaeilge Rí Ulad), idir seanscéalach agus stairiúil. Bronnadh an teidal Rí an Chúige (rí in Chóicid) air scaití.

Na treibheanna Ceilteacha in Éirinn, de réir Tholamaes

Ríthe na nUlad seanscéalach, agus na críocha níos lú ar chósta thoir thuaidh na tíre, a bhíodh i gceist leis an teideal ó thús. Léiríonn léarscáil Tholamaes (tiomsaithe circa AD 150 ó fhoinsí éagsúla a bhí níos luaithe ann) iad mar Uoluntii agus Darini in aice láimhe. Is cosúil go raibh ceannas díreach acu ar Chontae Mhuineacháin, Chontae Ard Mhacha, Chontae an Dúin, Chontae Aontroma agus cuid mhaith de Chontae Lú mar atá siad anois ann, nuair a bhí a fhorlámhas i mbláth. Ba iad na hOirialla, cónaidhm scaoilte de chine na gCruithneach agus vasáilligh na nUlad, a bhí i gceannas i lár an chúige. Tá dhá threibh eile luaite ag Tolamaes níos faide siar ina léarscáil, na Vennikinii i gContae Dhún na nGall agus na Erpitianni ar feadh Loch Éirne uachtair agus íochtair; bhí an bheirt acu is dócha faoi réir riail na nUlad.

Sainítear seacht "gcúige" i Leabhar na gCeart den 10ú haois

Tháinig deireadh leis an teideal tar éis ionradh na Normannach sa bhliain 1177 agus bhunú Iarlacht na nUladh. Bronnadh an teideal Rex Hibernicorum Ulidiae, .i. "Rí na nGael na nUladh", ar Mhic Dhúinnshléibhe go dtí gur thit an rítheaghlach i léig faoi dheireadh na 13ú haoise.

Tar éis teip na hiarlachta sa bhliain 1333, d'fhorghabh agus d'athbheoigh Uí Néill an Tuaiscirt, príomhchéilí comhraic Gaelacha na nUlad, an teideal i ndiaidh na bliana 1364. Mar thoradh, d'éirigh gaol idir an teideal agus a gcuid críoch, agus go deimhin thug siad an t-ainm 'Ulaidh' orthu.

Ríthe seanscéalacha

• Eber Donn
• Cimbáeth
• Macha Mong Ruad
• Fergus mac Léti
• Congal Cláiringnech
• Ross Ruad
• Eochaid Sálbuide
• Fergus mac Róich
• Conchobar mac Nessa
• Cúscraid mac Conchobar
• Fíatach Finn
• Elim mac Conrach
• Mal mac Rochride
• Tipraiti Tireach
• Áengus Goibnenn mac Fergus Gallen mheic Tibraide Tirech
• Fergus Dubdétach
• Aengus Finn mac Fergus Dubdétach
• Lugaid Lorc mac Áengus Finn
• Dub mac Fomor mheic Airgetmar
• Fiachu Araide mac Áengus Goibnenn mheic Fergus Gallen
• Fedlimid mac Cas mheic Fiachu Araide
• Imchad mac Fedlimid
• Ros mac Imchad
• Cronn Badruí mac Eochaid mheic Lugaid mac Ros mac Imchad
• Fergus Foga mac Fraechar Foirtriun
• Cáelbad mac Cronn Badruí
• Saran mac Cáelbad
• Mihail

Ríthe stairiúla

Rí	Réimse
Forga mac Dallán mheic Dubthach mac Mianach mac Lugaid Lorc	bás 465?
Muiredach Muinderg mac Forga mac Dallan	465–489
Eochaid mac Muiredaig Muinderg	489–509
Cairell mac Muiredaig Muinderg	509–532
Eochaid mac Condlai mac Caolbad	532–553
Fergnae mac Oengusso Ibdaig	553–557
Demmán mac Cairill	557–572
Báetán mac Cairill	572–581
Áed Dub mac Suibni	(bás 588)
Fíachnae mac Báetáin (Fiachnae Lurgan)	588–626
Fiachnae mac Demmáin	626–627
Congal Cáech (Congal mac Sgánnail)	627–637
Dúnchad mac Fiachnai	(bás c. 644)
Máel Cobo mac Fiachnai	(bás 647)
Blathmac mac Máele Cobo	(bás 670)
Congal Cennfota mac Dúnchada	(bás 674)
Fergus mac Áedáin	674–692
Bécc Bairrche mac Blathmaic	692–707
Cú Chuarán mac Dúngail Eilni	707–708
Áed Róin mac Bécce Bairrche	708–735
Cathussach mac Ailello	735–749
Bressal mac Áedo Róin	749–750
Fiachnae mac Áedo Róin	750–789
Tommaltach mac Indrechtaig	789–790
Eochaid mac Fiachnai	790–810
Cairell mac Fiachnai	810–819
Máel Bressail mac Ailillo	819–825
Muiredach mac Eochada	825–839
Matudán mac Muiredaig	839–857
Lethlobar mac Loingsig	857–873
Cathalán mac Indrechtaig	857–871
Ainbíth mac Áedo	873–882
Eochocán mac Áedo	882–883
Airemón mac Áedo	882–886
Fiachnae mac Ainbítha	886–886
Bécc mac Airemóin	886–893
Muiredach mac Eochocáin	893–895
Máel Mocheirge mac Indrechtaig	893–896
Aitíth mac Laigni	896–898
Cenn Etig mac Lethlobair	896–900
Áed mac Eochocáin	898–919
Dubgall mac Áeda	919–925
Loingsech mac Cinn Étig	925–932
Eochaid mac Conaill	932–937
Matudán mac Áeda	937–950
Ardgal mac Matudáin	950–970
Niall mac Áeda	970–971
Áed mac Loingsig	971–972
Eochaid mac Ardgail	972–1004
Gilla Comgaill mac Ardgail	1004–1005
Máel Ruanaid mac Ardgail	1005–1007
Matudán mac Domnaill	1007–1007
Dub Tuinne ("In Torc") mac Eochada	1007–1007
Domnall mac Duibh Thuinne	1007–1007
Niall mac Duib Thuinne	1007–1016
Muiredach mac Matudáin	1007–1008
Niall mac Eochada	1016–1063
Eochaid mac Néill meic Eochada	????–1062
Donnchad Ua Mathgamna	1063–1065
Cú Ulad Ua Flaithrí	1065–1071
Lochlainn Ua Máel Ruanaid	1071–1071
Donn Sléibe mac Eochada	1071–1078
Áed Meranach Ua hEochada	1078–1080
Goll na Gorta Ua Mathgamna	1080–1081
Donn Sléibe mac Eochada	1081–1091
Donnchad mac Duinn Sléibe	1091–1095
Eochaid mac Duinn Sléibe	1095–1099
Donnchad mac Duinn Sléibe	1099–1099
Eochaid mac Duinn Sléibe	1099–1108
Donnchad mac Duinn Sléibe	1108–1113
Áed mac Duinn Sléibe	1113–1127
Eochaid Ua Mathgamna	1113–1127
Ragnall Ua hEochada	1127–1131
Cú Ulad mac Conchobair Chisenaig Mac Duinn Sléibe	1131–1157
Áed mac Con Ulad Mac Duinn Sléibe	1157–1158
Eochaid mac Con Ulad Mac Duinn Sléibe	1158–1166
Magnus mac Con Ulad Mac Duinn Sléibe	1166–1171
Donn Sléibe mac Con Ulad Mac Duinn Sléibe	1171–1172
Ruaidrí mac Con Ulad Mac Duinn Sléibe	1172–1201

Féach freisin

• Ríthe Ailigh
  • Ríthe Thír Eoghain
  • Ríthe Thír Chonaill
• Ríthe Oiriall
• Ríthe na gConnacht
• Ríthe na Laighean
• Ríthe na Mí
• Ríthe na Mumhan
• Liosta Ard-Ríthe na hÉireann

Foinsí

• Stockman, Gerrard (1992). "Volume Two, County Down II, The Ards". The Institute of Irish Studies, The Queen's University of Belfast. 
• Mac Néill, Eoin (1919). "The Irish Law of Dynastic Succession: Part II". Studies: An Irish Quarterly Review 8 (32): 40–653. Irish Province of the Society of Jesus. 
• Annála Uladh
• Annála na gCeithre Máistrí.
• Annála Connacht, A. Martin Freeman, 1944.
• "Irish Kings and High Kings", Francis John Byrne, 1973.
• "Leabhar Mór Ginealach", Dubhaltach Mac Firbhisigh, eag. O'Muralie, 2004.

Naisc sheachtracha

• Kingdom of Ulster