Mar a Cailleadh Parthas

Is eipic é Mar a Cailleadh Parthas (Béarla: Paradise Lost), scríofa ag an bhfile Sasanach John Milton. Foilsíodh ar dtús é sa mbliain 1667 ina dheich leabhar, agus tháinig an dara heagrán ina dhiaidh sin sa mbliain 1674, agus é atheagraithe ina dhá leabhar déag.

Mar a Cailleadh Parthas

(en) Paradise Lost
Fotheideal	A poem in ten books
Cineál	saothar liteartha
Cárta innéacs
Údar	John Milton
Teanga	Béarla
Foilseachán	Londain , Sasana, 1667
Dáta a bunaíodh	1667
Foilsitheoir	Samuel Simmons (en)
Tréith
Seánra	dán
Carachtair	Sátan Ádhamh Dia an tAthair an Mac Naomh Raiféal Naomh Mícheál Belial Azazel (en) Mammon (en) Moloch (en) Éabha Naomh Gaibriéil
Cuid den tsraith
Cuid de	Index Librorum Prohibitorum
Paradise Regained →

Baineann an dán leis an dearcadh Críostaí mar gheall ar bhunús an chine dhaonna, é bunaithe ar an méid a thit amach i nGairdín Éidin de réir an Bhíobla. D'aistrigh Liam Ó Rinn an chéad 350 líne den téacs go Gaolainn, agus foilsíodh sa nuachtán United Ireland é ina chodanna ón 30 Meitheamh 1934 go dtí an 1 Eanáir 1935. D'fhoilsigh Risteárd mac Annraoi na línte seo mar leabhar, in éineacht le réamhrá agus le haistí faoin scéal sa mbliain 2018.

Satán, le Gustave Doré, 1886, in "Mar a Cailleadh Parthas"

Achoimre

Tá an dán bunaithe ar an méid a thit amach i nGairdín Éidin de réir an Bhíobla. Tá Sátan, an t-arracht deamhanta, ag ullmhú a shlóite in ifreann chun ionsaí eile a dhéanamh ar Neamh tar éis d'fhórsaí Neimhe cath a bhriseadh air an chéad uair. Airíonn sé go bhfuil Dia chun domhan nua a chruthú agus go mbeidh créatúir nua aige air.

Éalaíonn Sátan as ifreann chun an domhan nua a thaiscéaladh. Tar éis dó an dallamullóg a chur ar an aingeal Úiríéil agus é i mbréagriocht, téann sé isteach i bparthas agus aimsíonn sé Ádhamh agus Éabha ann. Cé go bhfoghlaimíonn Dia fé seo, socraíonn sé ná déanfaidh sé dada ina thaobh, óir chruthaigh sé daoine mar neacha saora, agus beidh a ghrásta acu cibé rud a tharlóidh, a fhad is go bhfuil meas acu ar dhlíthe Neimhe.

Forbraíonn Sátan a phlean i gcoinne Dé agus i gcoinne an chine daonna: tar éis dó a fhoghlaim gur chuir Dia cosc ar dhaoine toradh chrann na haithne a ithe, déanann sé iarracht Éabha a mhealladh chun é a ithe i mbrionglóid. Ach dúisíonn sé Ádhamh as a chodladh i rith na hiarrachta agus cuireann Ádhamh an ruaig air. Seolann Dia aingeal chucu ina dhiaidh sin chun rabhadh a thabhairt dóibh, agus chun iad a chur ar an eolas faoin áibhirseoir, ionas nach mbeidh aon leithscéal acu sa todhchaí.

Níos déanaí, filleann Sátan ar an áit, agus chíonn sé go bhfuil Éabha scartha ó Ádhamh agus iad ag obair in áiteanna difriúla sa ngairdín. Agus é i riocht nathrach, déanann sé iarracht cathú a chur uirthi arís agus éiríonn leis í a mhealladh chun toradh chrann na haithne a ithe. Insíonn Éabha an scéal d'Ádhamh, agus fiafraíonn sí de an n-ithfidh seisean an toradh leis. Itheann Ádhamh é as a ghrá d'Éabha. Chomh luath agus a chuirtear an scéal in iúl do Dhia, díbríonn sé as parthas iad agus cuireann sé Sátan agus a chuid compánach i riocht nathracha.

Ina dhiaidh sin, aithníonn Ádhamh a bhfuil sé tar éis a chailliúint agus titeann sé in éadóchas in éineacht le hÉabha. Seolann Dia aingeal arís chuige, chun todhchaí a shleachta suas go dtí an Díle a thaispeáint dó. Tar éis dó an t-ábhar dóchais seo a fheiscint, ligeann sé don ardaingeal Mícheál é féin agus Éabha a sheoladh amach as Gairdín Pharthais. Titeann claíomh lasrach ina ndiaidh, agus tagann na ceiribíní chun an áit, atá toirmiscthe uaidh seo amach, a chosaint.