An Fál Carrach

Is baile atá suite sa Ghaeltacht in iarthuaisceart Dhún na nGall é an Fál Carrach (nó na Croisbhealaí). Tá sé suite i bParóiste Chloch Cheann Fhaola. 764 daoine a raibh cónaí orthu san Fhál Charrach sa bhliain 2016.

An Fál Carrach
Falcarragh (en) An Fál Carrach (ga)
Suíomh
55° 08′ 11″ N, 8° 06′ 18″ O
Stát ceannasach	Éire
Cúige Éireannach	Cúige Uladh
Contae in Éirinn	Contae Dhún na nGall
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC±00:00
Logainm.ie	1416484

Ainm

Tá an t-ainm 'an Fál Carrach' in úsáid ó bhí 1850 ann. Shíl O’Donavan go raibh na Crois Bhealaí róchoitianta in Éirinn agus nár lig sé do dhaoine idirdhealú a dhéanamh idir áiteanna. Baineann cainteoirí dúchais úsáid as 'na Crois Bhealaí' go fóill agus iad ag tagairt don bhaile, áfach. Bíonn 'Crossroads' le feiceáil ar léarscáileanna áirithe, rud atá bunaithe ar an leagan Gaeilge ach is é 'Robinson’s Town' a bhíonn le feiceáil ar léarscáileanna atá níos sine. Sa lá atá inniu ann, is é 'an Fál Carrach' an t-aon ainm oifigiúil atá ar an bhaile.

Stair

Aimsítear an chéad tagairt scríofa leis an bhaile i dtuarascáil a scríobh William Wilson, as Ráth Bhoth, i 1822. Stiobhard de chuid an easpaig Anglacánaigh ab ea Wilson, a bhí freagrach as deachuithe a bhailiú chun tacú leis an chléir Anglacánach. Dar lena thuairisc don easpaig, fáilte naimhdeach a fuair sé ó phobal Chloch Cheann Fhaola nuair a bhain sé an áit amach:

"According to my intention I went to Cloughineely and on Monday about 12 o’clock arrived at a place called Falcarrow in your Lordship’s See (about five miles distant from Dunfanaghy) where I then, pursuant to advertisement, proposed holding the Court as I twice before had, but was immediately on my arrival surrounded by upwards of 150 to 300 men who had assembled merely for the purpose of preventing me from holding any Court and threatened my life if I would. Their measures I was obliged to comply with."

Tugann Slater's Directory na bliana 1870 faisnéis thábhachtach dúinn fá dtaobh den Fhál Charrach agus an ceantar máguaird ag an am:

"Crossroads or Falcarragh, is a village, in the parish of Tullaghbegley, and partly of Raymunterdoney, barony of Kilmacrennan, situated on the summit of a small hill near to the coast; opposite here is the Island of Torrey, nine miles distant. The places of worship are the parish church and a Presbyterian meetinghouse. A dispensary and a school are the charitable institutions. Fairs are held on the last Thursday monthly. Population in 1861 was 231."

Taifeadadh in Slater's Directory na bliana 1881 gur mhéadaigh an daonra go dtí 258 daoine i 1871, agus go raibh eaglais Easpagach Phrotastúnach sa bhaile. Taifeadadh rann eolais i dtaobh na hoifige poist a bhí suite ar an chroisbhealach chomh maith. Thomas Browne a bhí mar phostmháistreach ag an am, agus dar leis an Directory, 'tugtaí na litreacha ó achan áit isteach ag a deich i ndiaidh a haon déag ar maidin, agus seoltaí amach iad ag a haon a chlog ar tráthnóna'.

Áiseanna nádurtha an cheantair

Cláir surfála ar Thráigh Dhroim na Tineadh

Tá tráigh Dhroim na Tineadh suite cúpla ciliméadar ar shiúl ón bhaile. Tráigh mhaith fá choinne súrfála atá inti.

Sa bhliain 2019, ceadaíodh 14 iarratas chun feirmeacha oisrí a thógáil i mBáigh Bhaile an Easa, atá suite taobh thiar den bhaile. Bhí na hiarratais ina n-ábhar conspóide sa cheantar: tháinig níos mó ná 700 daoine go dtí cruinniú poiblí de chuid Chóiste Sábháil Báigh Bhaile an Easa, an príomhghrúpa feachtais in aghaidh na forbairte, agus shínigh breis is 5,000 daoine an achainí dá gcuid in éadan na forbairte.

Tábla daonra

Déantar cur síos ar athrú an daonra sna blianta anuas sa tábla seo:

Bliain	Daonra	Athrú	Athrú, %
2006	842	-	-
2011	860	+18	+2.1%
2016	764	-96	-11.2%

Daoine suntasachta

• Rugadh Eithne Ní Cumhaill, duine mór i gCumann na mBan, i gCill Ulta, baile fearainn atá suite díreach taobh thiar den Fhál Charrach
• D'fhás an filí Ciarán Berry (en) aníos san Fhál Charrach
• Chaith Hugh McFadden (en), filí, léirmheastóir liteartha agus iriseoir, cuid dá óige san Fhál Charrach

Gailearaí

• 
  Biddy Jack's
• 
  Costcutter
• 
  An Stor
• 
  An Comhar Creidmheasa
• 
  Oifig an Phoist
• 
  Tully Bookmakers
• 
  An Loft Bar
• 
  An Gailearaí
• 
  Coyle's Café
• 
  Euro Saver
• 
  An stáisiún breosla
• 
  Árasáin Bhalor
• 
  The Café
• 
  Bluestack
• 
  Centra
• 
  Banc na hÉireann
• 
  Tráigh Dhroim na Tineadh
• 
  Duirling ar thráigh Dhroim na Tineadh, taobh le hAbhainn Ráithe
• 
  Abhainn Ráithe ag rith amach ar an tráigh. An Mhucais an sliabh atá sa chúlra
• 
  Béal Abhainn Ráithe faoi spéir dhorcha

Naisc sheachtracha

• Sliocht as Béarla faoi stair na háite, ó Leabharlann Dhún na nGall Curtha i gcartlann 2007-11-19 ar an Wayback Machine
• An tOrdú Logainmneacha (Ceantair Ghaeltachta) 2004